Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο

Μεταξύ Αθήνας και Αλεξάνδρειας

ΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ, 3ος-7ος αι. μ.Χ.

Μποκόρος Χρήστος (1956)
Το αίνιγμα του Παράσσιου (τρίπτυχο)
1. Ολόφωτο, 2. Παραπέτασμα, 3. Μαύρο Τετράγωνο, 2000 
Χρώματα λαδιού και λινό σε ξύλο, ακρυλικό σε ξύλο, 150 x 129 x 7 εκ.
Εθνική Πινακοθήκη, αρ. έργου: Π.10170
© 2015 ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΟΥΤΣΟΥ – ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΚΟΥΤΛΙΔΗ

Το «αίνιγμα του Παρασσίου» θα μπορούσε να αναγνωσθεί ως μια πλωτίνεια αλληγορία. Το «Μαύρο Τετράγωνο» παραπέμπει στην «ἀλαμπῆ» (Ἐννεάς ΙΙ, 4, 10, 19), «ἀόριστον» (Ι 8, 3, 16) και «ἀνείδεον» (Ι 8, 3, 14) ύλη, απόλυτη απουσία του Ενός και του Αγαθού, «του μεγάλου φωτός» (ΙV 3, 17, 19). Το «Παραπέτασμα» ανακαλεί το σώμα-ένδυμα. Το φως της Ψυχής συσκοτίζεται από το σώμα, αλλά δεν σβήνει: κατά τον Πλωτίνο, η Ψυχή ποτέ δεν χάνει τη σύνδεσή της με το Νοητό, ποτέ δεν κατέρχεται πλήρως, ακόμα και όταν η ψυχή μας «βυθιστεί πολύ βαθιά μέσα στο σώμα» (ΙV 8, 2, 9) και «μέσα στην ύλη» (I 8, 13, 23-24), όπως ένας καπετάνιος που, σε μια θαλασσοταραχή, «κινδυνεύει χωρίς να το καταλάβει να παρασυρθεί μαζί με το ναυάγιο» (IV 3, 17, 25-26). Η Ψυχή, «φῶς ἐκ φωτός» (IV 3, 17, 13-14), πολλές και μία ταυτοχρόνως, τείνει να επιστρέψει προς την πηγή της, προς τον Νoυ. ‘Ετσι, η ψυχή μας, «απεκδυόμενη όσα ενδυθήκαμε κατεβαίνοντας» (Ι 6, 7, 6), ανακτά την πρωταρχική της λάμψη, «τὸ τῶν ἀρετῶν φέγγος» (I 6, 5, 12), το οποίο απορρέει από το Εν και το οποίο εδώ θα μπορούσε να παριστάνεται από το «Ολόφωτο».

«Νομίζω ότι και οι σοφοί των Αιγυπτίων το είχαν αντιληφθεί αυτό – είτε από ακριβή επιστημονική είτε απλώς και από έμφυτη γνώση – και για ό,τι ήθελαν να δείξουν με σοφία δεν χρησιμοποιούσαν τύπους γραμμάτων που αναπαριστούν διεξοδικά λόγια και προτάσεις, ή που απομιμούνται τις φωνές και τις εκφορές των αποφάνσεων, αλλά ζωγράφιζαν εικόνες και αποτύπωναν στα ιερά τους μια εικόνα για κάθε πράγμα, ώστε να δηλώσουν έτσι, με την έλλειψη διεξοδικότητάς της, πως κάθε εικόνα αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη γνώση και σοφία, σε ένα αντικείμενο και κάτι όλο μαζί, χωρίς να υπάρχει ζήτημα σκέψης ή απόφασης». (Πλωτίνος, Ἐννεάς V 8, 6, 1-9, απόδοση Π. Καλλιγά).